Mapa - Czandigarh (Chandigarh)

Czandigarh (, trb. Ćandigarh, trl. Caṁḍīgaṛh; ; ; nazywane też „Pięknym Miastem” – The City Beautiful) – miasto leżące w północnych Indiach, posiadające prawa terytorium związkowego i będące jednocześnie stolicą dwóch sąsiadujących z nim stanów, Pendżabu i Hariana. Terytorium obejmuje wyłącznie miasto Czandigarh w jego granicach administracyjnych (114 km²), zamieszkane przez około 1 mln osób.

Nazwa miasta pochodzi od imienia bogini Chandi, której świątynia, Chandi Mandir, znajduje się w pobliskiej Panchkuli. Dosłownie „Chandigarh” znaczy „fort Chandi”. Miasto zostało zaprojektowane przez architekta Le Corbusiera w latach 50. XX wieku.

Czandigarh znany jest z wysokiego standardu życia i znajduje się wysoko na liście najbogatszych i najlepiej rozwijających się indyjskich stanów i terytoriów związkowych.

Czandigarh ma dwa miasta satelickie, z którymi graniczy: od wschodu jest to Panchkula, położona w stanie Hariana, od południowego zachodu Mohali, należące do stanu Pendżab. Na wspólne określenie tych trzech miast używa się czasem nazwy Chandigarh Tricity.

Najprawdopodobniej to właśnie przez dzisiejszy stan Pendżab, do Indii maszerowała armia macedońskiego wodza Aleksandra Wielkiego. Nieprzyjemne warunki klimatyczne (deszcze, wysoka temperatura i wilgotność) oraz ciągłe nękania Aleksandra i jego wojska przez Indów sprawiła, że Macedończyk zawrócił do Babilonii. Po drodze musiał zmierzyć się z potężną hinduską armią króla Porosa nad rzeką Hydaspes. Bitwę wygrał, ale duże straty, złe warunki klimatyczne i bunty żołnierzy macedońskich pragnących wrócić do domu sprawiły, że Aleksander nie planował dalszej inwazji na Indie i zawrócił do Babilonu.

Na skutek w 1947 roku kraina Pendżab została podzielona Indie i Pakistan, gdzie znalazła się stolica Pendżabu – Lahaur ; zaistniała wówczas potrzeba budowy nowej indyjskiej stolicy Pendżabu. Ówczesny premier Indii, Jawaharlal Nehru pragnął, aby nowa stolica miała postępowy i nowoczesny wizerunek. W marcu 1948 roku zapadła decyzja o budowie nowego miasta na terenie 114,59 km² w u podnóża gór Siwalik (w dalszym planie u podnóża Himalajów ) na wysokości 365 m n.p.m. . Pod budowę miasta wybrano wieś Kansal, wolną od historycznej zabudowy.

Spośród wszystkich tego rodzaju projektów w niepodległych Indiach Czandigarh szybko stał się najważniejszym, zarówno z powodu swego strategicznego znaczenia, jak i osobistego zaangażowania weń Jawaharlala Nehru, ówczesnego premiera. Czandigarh miał odzwierciedlać nowoczesne i postępowe nastawienie nowego narodu, wedle słynnych słów Nehru to miasto było w zamierzeniu „nieskrępowanym przez minione tradycje, symbolem wiary narodu w przyszłość”. Plan wraz z częścią zabudowy został zaprojektowany przez francuskiego architekta, Le Corbusiera, w latach pięćdziesiątych. Był on drugim z kolei projektantem miasta – pierwotny plan został przygotowany przez amerykańskiego architekta i urbanistę, Alberta Meyera, który współpracował z urodzonym na Syberii polskim architektem, Maciejem Nowickim. Dopiero po śmierci tego ostatniego w 1950 do projektu został zaangażowany Le Corbusier.

1 listopada 1966 we wschodniej części Pendżabu utworzony został nowy stan, Hariana, który miał skupiać większość posługującą się językiem hindi, podczas gdy w części zachodniej, nadal zwanej Pendżabem, większość mieszkańców posługuje się językiem pendżabskim. W ten sposób miasto Czandigarh, leżące na granicy obu stanów, stało się ich wspólną stolicą, posiadającą jednak prawa niezależnego terytorium związkowego. Czandigarh miał zostać przyłączony do Pendżabu w 1987, na podstawie porozumienia podpisanego w sierpniu 1985 przez Rajiva Gandhi, ówczesnego premiera Indii, oraz partię Sikhów Akali Dal. W związku z tym miała również powstać nowa stolica stanu Hariana. Plan jednak nie został zrealizowany, wskutek przeciągających się negocjacji odnośnie do terenów, które w ramach rekompensaty miałyby zostać przyłączone do Hariany.

Inne zaprojektowane miasta w Indiach to: Nowe Delhi autorstwa Lutyensa, Bhubaneswar w stanie Orisa, Gandhinagar w stanie Gudźarat i Navi Mumbai w stanie Maharasztra. Wszystkie one budowane jednak był w pobliżu istniejących już miast, odpowiednio: Delhi, Cuttack, Ahmadabadu i Bombaju.